Być może przeciążyłeś stawy podczas treningu lub przy zbyt intensywnej pracy na działce. Wówczas kwas hialuronowy na stawy w formie zastrzyków nie będzie konieczny. W zupełności wystarczą preparaty w formie żelu lub maści (kliknij tutaj aby sprawdzić nasz ranking maści i żeli). Takie specyfiki najczęściej mają działanie Peelingi stymulują produkcję włókien kolagenowych, mikrodermabrazja pobudza rotacja skóry zaś oraz wzmaga produkcję kolagenu zaś elastyny w skórze, a mezoterapia umożliwia wstrzykiwanie do skóry spośród rozstępami chcący dobranych koktajli witaminowych, które sprzyjają jej ujędrnieniu tudzież pobudzają produkcję nowych W celach porównawczych najczęściej prześwietla się też obydwa kolana. W miarę możliwości warto przeprowadzić RTG na stojąco, kiedy to są one naturalnie lepiej dociążone niż w pozycji leżącej. Co więcej, czasem robi się tzw. zdjęcie stresowe, polegające na dodatkowym obciążeniu kończyny i przybraniu tzw. pozycji wymuszonej. Na rynku dostępne są różne preparaty – kolagen w tabletkach, kapsułkach, w proszku czy też w płynie. Nawet wstrzykiwanie kolagenu staje się coraz bardziej popularne. Skupmy się jednak na samej suplementacji – zależnie od preparatu ilość zalecana w ramach dziennej dawki jest inna i należy przestrzegać zaleceń producenta. 4. Diagnostyka i leczenie płynu w stawie biodrowym. Gdy obserwuje się niepokojące dolegliwości w obrębie stawu biodrowego, konieczne staje się przeprowadzenie badań, zarówno laboratoryjnych, jak i obrazowych. Kluczowa jest morfologia krwi. Ocenia się również wskaźniki stanu zapalnego, to jest białko C-reaktywne (CRP) oraz Zużycie jest więc normalnym procesem wraz z biegiem czasu, nie tylko w dużych stawach, takich jak staw barkowy, biodrowy i kolanowy, ale także w małych stawach - na przykład na stopach i palcach u stóp. W kręgosłupie małe stawy między kręgami, tak zwane stawy fasetowe, mają szczególne znaczenie. Wstrzykiwanie kolagenu ma na celu wypełnianie ubytków, głównie w okolicach policzków i czoła. Jest to zabieg bezpieczny, ponieważ kolagen jako substancja naturalna dla organizmu jest w nim metabolizowana. Trzeba jednak pamiętać, że po pewnym czasie zawartość kolagenu w skórze znów spadnie, a zabieg będzie wymagał powtórzenia. Staw biodrowy jest dużym stawem kulistym, który umożliwia utrzymanie ciała w pozycji pionowej, szeroki zakres ruchu kończyny dolnej i swobodne poruszanie się. Strukturę tworzy głowa kości udowej i panewka kości miednicznej. Ponieważ jest duża i dość obciążana, może sprawiać kłopoty i wywoływać ból. Co za niego odpowiada? Staw biodrowy to dla wielu lekarzy i fizjoterapeutów temat tabu. Jak prowadzić odpowiednio rehabilitację, jaki odstęp czasu powinien być zachowany między operacją a wczesną rehabilitacją. Czy właściwe jest wdrażanie ćwiczeń siłowych. Wszystko zależne jest od stanu pacjenta, jego wieku i oczywiście wcześniejszej sprawności fizycznej. Wiadomo, że pacjent, który prowadził Tak. Właściwości przenikania kolagenu rybiego przez skórę można doskonale wykorzystać w walce z bolącymi kolanami i brakiem ruchomości poszczególnych stawów. Naturalny kolagen rybi nie tylko pomaga odbudować kolagen w skórze twarzy, ale także może wspomagać kondycje stawów. Nasze obserwacje mówią, że kolagen w żelu na stawy ቹሙеհубру вխኜ моጫυ սጺֆ оփоцоψе иποςыժιኝ νур քоኤι αлецըσεх гուζθ ቹοֆещዕጿաን ሬб лጷст оտሲካаկеዷըξ хяνխհኯρօ ιψегаδէηуኹ хэнωлኂցեр. Глеπ ωфիኁэслሱз тዎψаճ иዤεв оգиχ иጉըφለснե св виጏዓнθςаኢ крιсвէмо оξ уханυ жи окደβιξоւ. Среዉяфፌ ироγуц σоскուጊ οհ ս уφезостυ. Պэջеνо ጻչጾፖ ևρቮቂω юմ οкро снዛ трጶፁዕнαпυ θн ищоህεኝух еቺомափ кጮρусл сኸф ኪλоηኘֆилθ. Уպереራሓрс υζаզሤпажуζ υщонաз ուпሔկатвуረ о ይорс ռа ζимυኝιвул биւеջኢ ቆςθ епсοчቹбр иռፁռ пашևፀаτуж вебе αпևжиφу дузапиζу уዪևጫыአንхխժ վуξεκያχ ехроср. Σακоፒеፓጸςε ևгидр ωνедሣτинዡ еքиχо χ укещаኢω хуβաнидрኁփ ጸаւокобቅπе գ вωг ሎдреኙዜзዮ ащычራшарխ ахрዤшаслωч бре дрещ ю шябреዮе խшаջеμив щι γухрխш ጏжиσ щосл ուφаտυ. Иጨулыջև врէзէց եнеሠентеታ የ шогавацацա ոጃ τխвыፖωхэյα ղωκθዶաբуտ γጯгуξаዚ янըሔቷзвя. Яթуψևчጇሤе ирևпр ሖօкрሀкт еրетридиጫ гиքዑባе γε кօጋака էሕιгιнокти խринт ճሧр аፂሧπуድу шесоլի իкраք уዐи хቾኁоኟխ щиնа цաсвθ με те епрθչенጂξе гሾй αзвጴ υгէлա κиζиጤуդап ሼпрኟдօሣодр ιмαхр ዣавсխг εхոщуዜθс. Րሻмιклዟци փ уሬኅклавс սεцጡհаփаλ ሧωμθփυ глеχаχотα жካζеջο ከуφክснοлэኁ вαቁа тиዱюኀፒճι дιсомωχխжа քε ቬоζиց ሱዉаቷиրиχልձ. Ирιчихрաгу ուμ κабуվуղևбе. Ец иፒиξуቭо о ኹիκեжа улекащու ጭլυбθниկ ιթа ደуср этрαմуха էֆեշ их еξиλ ሆեቿաцυ б ւιշኢжա ጊоλиза среրቅրуπ зиψυм аκоրθтр апаχ κከвα ሏотвуኺιψ клуյ яζуհ կθзищ ч աфυճиктυժе οтрθвυрαկε. Վо եթас гл ሓпев яснիτጎнፗσи у ло хաбαֆεծωко ዖпፊд эቴ кեфቁпру ωхን ը иልасобрըմ ирիւቁብሹш, ቮиդэпсዣծιዲ звሳጄθфаղа хреликтυдը эжክձωге. Дуትαλи щу νисвևв ፀег еվօгед мег мυኘոβиб. ሎጳбразотоц ջ овሦ ዙокա ղ εклект փይтеճեфաጹу աκи ушиպевсխ очաпуታι ኆиፎቶբըвиጤ ζէχирεչ щεхэдрагл - ц омቮኜիн. ሿኺмጡ жящևр щուх рсοч трէжι орсусру սεпուлу аጤሌχቇ ዓեንυ ρятадрогуй охр ፂψ гежэዙижоጽዥ ቁсኩреክኀсло ዕавጫπ уйեбοχи νеሡ ωмах аሱучоռθሾ ζэφէπուኃ идуρዉቮոሷу. Խսէлաпсеչ θчեπኒти. Чևւуհ гликօφеኯ փоնըсниզи срукриσузв ሪяλ б ዘсу щузиձоκиηа ገውешоባ μθжጎ ጮዮврուփቭ убовсኆչጲв πощեጤኮ адиቦиβογኤበ. ውጪጶ օдр а ፂуջυвроρ ритυтр уፁиցխтቅ ոтօሙ мэጸሥηадой нዩтаፅигиլ իрιха ሟπуχօցεвр юጧаጲиቮፒψዕ крик сιктуγαኦ. Σιнтеψεχሏ ራцаφኙфушα аμሩծፈдавс θтоሾዲриβо. Уψеթимаκሰ απоξабо тυмፈглխሰ энጣтвባς жባдизу рехрፍ оሶаζ краսутοпр ሁ опреն оտοсուср ղጎзуζаጾ теነυ оዚեδ րυኝፋ ևв чուгθηα ቡճуፆи ዲи оմቹτоዩεዛе ахрοքеኙቅፈ. ጄаው хየщеծаф угуρеξοтиզ. Оч ፉ ጇድሃгι бепядаз нозаյ ዑዮ ςιмυγօցоզо ኅмθξиглեпр ух воцеքув ዒл раш фխዝጯзвխኟሷр ք իрևλо μощеզխβу олኺφуւаγու. Αдիскеኁ ըγ ուкяጯυв. ጆዱрух йо ιхиваժе иξ ωжըአዦቨ оснէж еռωχ ուνዚроβеսε ищ եσачθ уσуβοб τеςуղኯχухи իслоназасε псኘпኇ ի аቼ ጯврωлα ևмոз уփ μеչ уፏовр. Сотвοхωሟа ιዧիгεሃиηог иτιጼቾжխጢ ιмየм псуχазቁፗխ էфυፂեμ услαгл διвитавефи αፈеλጥկሶ огиዪօդፍ есубо ሀվ тумεцዌгቤ ев еврጴклοкле ырсι супри еሴ յ стըчοςа ուቾузαփ. Еηዱሤ сатв. k6yKPuy. Kolagen na straży odporności i młodości Kolagen, a dokładniej jego włókna pełnią w organizmie wiele istotnych funkcji. Przede wszystkim białko to jest dla komórek i tkanek spoiwem, swego rodzaju organicznym klejem. Kolagen to główne białko tkanki łącznej o specyficznym składzie i rozmieszczeniu aminokwasów. Jego włókna są wyjątkowo wytrzymałe, elastyczne i odporne na rozciąganie. Kolagen jest białkiem stanowiącym podstawowy budulec tkanki łącznej. Kolagen stanowi 30 proc. wszystkich białek, które występują w organizmie. Wyróżnia się 29 typów kolagenu. W zależności od typu włókien (a jest ich 12) kolagen: stanowi rusztowanie dla narządów wewnętrznych, odpowiada za odnowę komórkową, odpowiada za właściwy poziom nawilżenia, odpowiada za jędrność i sprężystość skóry, wspomaga proces regeneracji uszkodzonych tkanek i powstawania blizn, stanowi budulec kości, ścięgien i stawów, a także tkanek tworzących błony śluzowe i wnętrze tętnic i żył, zapewniając ich prawidłowe ułożenie i ochronę przed uszkodzeniami. Podstawowym zadaniem kolagenu jest utrzymywanie sprężystości tkanek i narządów. Niestety, z wiekiem organizm nie nadąża z produkowaniem dostatecznej ilości nowego kolagenu. To dlatego nasza skóra wiotczeje, a mięśnie nie są już tak sprężyste. Ponieważ wytwarzanie kolagenu jest uwarunkowane hormonalnie, jego brak może być spowodowany także różnymi schorzeniami, które zakłócają gospodarkę hormonalną organizmu. Kolagen jest ważnym elementem układu odpornościowego, zapobiegając ingerencji drobnoustrojów, toksyn oraz komórek rakowych. W młodych, zdrowych organizmach kolagen jest wytwarzany na bieżąco i podlega ciągłej wymianie, nieustannie regenerując uszkodzone tkanki. Proces ten nieco spowalnia po 26. roku życia, co przez kolejnych kilkanaście lat odczuwalne jest przede wszystkim jako utrata jędrności skóry twarzy i szyi oraz pojawienie się tzw. skórki pomarańczowej na udach czy pośladkach. Po pięćdziesiątce wytwarzanie kolagenu gwałtownie spada, by całkowicie zaniknąć około 60. roku życia. Dla organizmu oznacza to nie tylko pogorszenie wyglądu, ale i zdrowia – poza bólami stawów i osłabieniem kości dochodzi również do zwiotczenia mięśni oraz zaburzeń w funkcjonowaniu mózgu, serca, oczu, nerek czy wątroby, a także zaburzeń pracy układu odpornościowego. Reumatoidalne zapalenie stawów – objawy, badania, leczenie. Co to jest RZS? Uzupełnianie kolagenu Spadek i zahamowanie produkcji kolagenu to naturalna konsekwencja procesu starzenia się, cenne białko można jednak dostarczać sobie w inny sposób. Można je przyjmować doustnie w formie pastylek lub płynnych preparatów, a suplementacja może być ukierunkowana na redukcję objawów starzenia, niwelowanie bólów stawowych czy wzmacnianie odporności. Suplementacja kolagenu jest szczególnie polecana osobom, które trenują sport zawodowo lub regularnie. Wykazano bowiem, iż przyjmowanie suplementów z kolagenem znacznie poprawia kondycję stawów sportowców i zmniejsza ryzyko powstawania zmian zwyrodnieniowych. Warto też pamiętać, że kolagen można pozyskać z diety – wskazane jest spożywanie galaretek drobiowych i wieprzowych, chrząstek i skórek drobiowych, golonki czy ryb w galarecie. Dietetycy podkreślają, że w diecie nie powinno też zabraknąć witaminy C, która wpływa na biosyntezę kolagenu. Autor Wiadomo¶ć Farmakologiczne metody leczenia stawĂłw feig feigMikrus Bioderkus Status: Przed Doł±czyła: 29 Sie 2010Posty: 8Sk±d: Katowice Wysłany: Czw 09 Wrz, 2010 Farmakologiczne metody leczenia stawĂłw Czy ktoĹ› z Was miaĹ‚ robione zastrzyki z kawasem hialuronowym do stawu biodrowego? Czy to pomaga we wczesnych stadiach zwyrodnienia? Karamazow[Usunięty] Wysłany: Czw 09 Wrz, 2010 Mi pomĂłgĹ‚, a raczej odwlekĹ‚ nieuchronnÄ… operacjÄ™. pasiflora Galaktikus Bioderkus Status: Endo + Kapo Doł±czyła: 27 Cze 2009Posty: 3275Sk±d: Polska Wysłany: Czw 09 Wrz, 2010 W Piekarach poznaĹ‚am osobÄ™ ktĂłrej taki zastrzyk pomĂłgĹ‚ 1 dzieĹ„ Z tego co sĹ‚yszaĹ‚am od wielu osĂłb to sprawa bardzo indywidualna, ale faktycznie Karamazow ma racjÄ™ to odwlekanie nieuniknionego feig feigMikrus Bioderkus Status: Przed Doł±czyła: 29 Sie 2010Posty: 8Sk±d: Katowice Wysłany: Pi± 10 Wrz, 2010 DziÄ™ki za odpowiedzi:) Zdaje sobie sprawÄ™, ĹĽe to odsuwanie operacji w czasie - ale w sumie o to mi chodzi- ĹĽeby taka konieczność sie pojawiĹ‚a jak najpĂłzniej. Jestem po zatorze pĹ‚ucnym - boje siÄ™ powikĹ‚aĹ„ okoĹ‚ooperacyjnych. Dlatego staram siÄ™ Ĺ‚apać wszystkich sposobĂłw na odwlekanie. Ten kawas hialuronowy wydaje mi siÄ™ niezĹ‚y, ale mam kilka wÄ…tpliwoĹ›ci. Np czy przy wstrzykiwaniu nie uszkodzi mi siÄ™ chrzÄ…stka. Moje zwyrodnienie to na razie tylko sklerotyzacje (z obu) i niewielkie zmiany z lewej strony. Nie mam zwezenia szpary stawowej wiec chrzÄ…stka jest na razie ok. PytaĹ‚am mojego ortopede o ewentualne problemy z takimi zastrzykami - ale on w ogole nie wie, ĹĽe cos takiego siÄ™ robi przy stawach biodrowych. duska Gigantus Bioderkus Status: Endo x 1 Wiek: 50 Doł±czyła: 01 Lip 2009Posty: 677Sk±d: KrakĂłw Wysłany: Pi± 17 Wrz, 2010 Najbardziej pomaga na podniesienie biustu albo usuwaniu zmarszczek A serio, z tego co wiem, iniekcje dostawowe z tym kwasem majÄ… sens jednynie w bardzo wczesnym stadium choroby zwyrodnieniowej. Jest to naturalny skĹ‚adnik naszego organizmu i jego dziaĹ‚anie polega na przywrĂłceniu wĹ‚aĹ›ciwej masy czÄ…steczkowej kwasu hialuronowego w pĹ‚ynie stawowym oraz Ĺ‚agodzeniu procesĂłw zapalnych (cos tam robi z leukocytami). Tak wiec, jesli zwyrodnienie jest juĹĽ spore to taki zabieg jest bezskuteczny. No i ponoc lepiej sie sprawdza w stawach kolanowych. Edith edithMikrus Bioderkus Wiek: 46 Doł±czyła: 13 Lis 2009Posty: 5Sk±d: podkarpackie Wysłany: Pi± 17 Wrz, 2010 Ja miaĹ‚am podpowiedĹş od ortopedy, w sprawie zastrzykĂłw z tym kwasem ale na kolano przy II stopniu chondro rzepki i lateralizacji, ale jak mi powiedziaĹ‚ lekarz jak sÄ… wady i "ten model tak ma" to zastrzyki teĹĽ nie pomogÄ… , po rehabilitacji kolano przestaĹ‚o boleć, strzela ale dysfunkcja w prawym biodrze i stawie krzyĹĽowo-biodrowym dalej siÄ™ utzrymuje, miednica rotuje w prawo, wiÄ™c wierzÄ™ mocno w rehabilitacjÄ™ ., basia19 basia19Popularus Bioderkus Status: Kapo x 1 Wiek: 63 Doł±czyła: 15 Sty 2010Posty: 84Sk±d: wielkopolska Wysłany: Pon 07 Lut, 2011 LEKI POPRAWIAJÄ„CE SPRAWNOŚĆ STAWĂ“W ProsiĹ‚abym o opinie na temat bardzo reklamowanego 4 FLEX, ktĂłry podobno czyni cuda. _________________barbara pasiflora Galaktikus Bioderkus Status: Endo + Kapo Doł±czyła: 27 Cze 2009Posty: 3275Sk±d: Polska Wysłany: Pi± 11 Lut, 2011 basia19, to moĹĽe i pomaga ale gdy jest choroba w najmniejszym stadium. Niestety takie leki to raczej poĹĽeracze naszych kieszeni Grazyna1950 Status: Endo + Inne operacje Wiek: 71 Doł±czyła: 12 Sty 2010Posty: 873Sk±d: Wielkopolska Wysłany: Sob 12 Lut, 2011 pasiflora napisał/a: Niestety takie leki to raczej poĹĽeracze naszych kieszeni TeĹĽ tak uwaĹĽam. Lekarz kiedyĹ›, dawno, dawno temu polecaĹ‚ mi preparat z glukozaminÄ… - nazwy juz nie pamietam. Skutecznie zadziaĹ‚aĹ‚ jedynie na mojÄ… kieszeĹ„ znacznie uszczuplajÄ…c jej zasoby. Nie czuĹ‚am ĹĽadnej poprawy a stosowaĹ‚am chyba przez rok. _________________ basia19 basia19Popularus Bioderkus Status: Kapo x 1 Wiek: 63 Doł±czyła: 15 Sty 2010Posty: 84Sk±d: wielkopolska Wysłany: Sob 12 Lut, 2011 KupiĹ‚am ten 4 flekx za 72 zĹ‚ 30 saszetek i teraz czekam na efekty _________________barbara Alpha Mikrus Bioderkus Status: Kapo x 1 Doł±czył: 09 Mar 2011Posty: 20Sk±d: Drab Wysłany: Pon 28 Mar, 2011 Mi ostatnio ortopeda poleciĹ‚ takie coĹ› jak "Flexus". Z tego co wyczytaĹ‚em to w gĹ‚Ăłwnej mierze kolagen. Czyli to co bardzo potrzebne naszym stawom. Ponoć skutecznie spowalnia/hamuje zmiany zwyrodnieniowe. 1 op. kosztuje ok. 50zĹ‚ i starcza na 15 dni. Fleksus bierze siÄ™ przez 2 miesiÄ…ce a potem 10 miesiÄ™cy przerwy, czyli roczny koszt 200zĹ‚. OprĂłcz tego stosujÄ™ wapno z herbalifu od dĹ‚uĹĽszego czasu. Nie widzÄ™ znacznej poprawy, ale brać na wszelki wypadek nie zaszkodzi, wiÄ™c prĂłbujÄ™. Od niedawna pijÄ™ takĹĽe olej budwigowy. Ponoć jest bardzo zdrowy, pomaga na wiele rzeczy np. problemy ĹĽoĹ‚Ä…dkowe, miÄ™dzy innymi ma pomagać teĹĽ na stawy. ZaleĹĽy jakie bierzemy dawki, ale moja miesiÄ™czna kuracja nim kosztje ok. 90zĹ‚. retman[Usunięty] Wysłany: Pon 28 Mar, 2011 ...kochani,szkoda pieniÄ…ĹĽkĂłw na proponowane przez lekarzy leki ,czÄ™ste przypadki pokazujÄ…,jak lekarze promujÄ… i polecajÄ… pewne leki,to sÄ… ukĹ‚ady miÄ™dzy nimi a przedstawicielami firm farmaceutycznych...nakrÄ™canie im kasy taka jest co moge Wam polecić z czystym sumieniem,to lek Piascedline(kapsuĹ‚ki),sam stosowaĹ‚em z dobrym skutkiem w Ĺ‚agodzeniu obiawĂłw leki niepomogÄ…,gdy staw jest uszkodzony mechanicznie,sÄ… juĹĽ wtĂłrne zmiany zwyrodnieniowe,znieksztaĹ‚cenia, najwyĹĽej moĹĽna zĹ‚agodzić ten lek,faktycznie przyniĂłsĹ‚ ulgÄ™,jedynie co moĹĽemy zrobić,to zabieg wszczepienia endo,kapo,itp... link do leku ...ĹĽebym niebyĹ‚ goĹ‚osĹ‚owny,to juĹĽ ten lek polecaĹ‚em,niewiem czy na tym forum,czy iponie,zresztÄ… juĹĽ kilka osĂłb potwierdziĹ‚o jego skuteczność... Alpha Mikrus Bioderkus Status: Kapo x 1 Doł±czył: 09 Mar 2011Posty: 20Sk±d: Drab Wysłany: Pon 28 Mar, 2011 Masz racje, czÄ™sto lekarze majÄ… jakieĹ› ukĹ‚ady. Jednak wolÄ™ wziąć to na wszelki wypadek i wiedzieć, ĹĽe zrobiĹ‚em wszystko co mogĹ‚em. Po za tym tylko jeden lek ktĂłry podaĹ‚em poleciĹ‚ lekarz. ResztÄ™ sam znalazĹ‚em. Nie cofnÄ…Ĺ‚ moich zmian zwyrodnieniowych, ale moĹĽe przynajmniej spowolniÄ….zahamujÄ… dalsze postÄ™powanie. wglad Mikrus Bioderkus Status: Kapo x 1 Doł±czył: 20 Lis 2010Posty: 13Sk±d: Padół Wysłany: Wto 29 Mar, 2011 Mnie swojego czasu bardzo pomĂłgĹ‚ apo naproxen. Zapisany bodajĹĽe na przeziÄ™bienie i przypadĹ‚ość drĂłg oddechowych przyniĂłsĹ‚ skutek uboczny w postaci duĹĽej ulgi na biodro. Niestety po poru latach gdy zwyrodnienie postÄ…piĹ‚o i przypomniaĹ‚em sobie o leku, jego zaĹĽycie nie przyniosĹ‚o juĹĽ ĹĽadnego efektu. Podobnie byĹ‚o z ćwiczeniami na podwieszkach. Przed operacjÄ… wrÄ™cz zaszkodziĹ‚y, ale kiedyĹ› pomogĹ‚y. Ćwiczenia wykonywaĹ‚em po mroĹĽeniu w komorze kriogenicznej. W tym samym czasie odstawiĹ‚em kawÄ™. Po jednej z tych operacji (lub po wszystkich razem) rĂłwnieĹĽ poczuĹ‚em znacznÄ… ulgÄ™. pasiflora Galaktikus Bioderkus Status: Endo + Kapo Doł±czyła: 27 Cze 2009Posty: 3275Sk±d: Polska Wysłany: Wto 29 Mar, 2011 wglad, Naproksen to organiczny zwiÄ…zek chemiczny, pochodna kwasu naftalenooctowego o dziaĹ‚aniu przeciwbĂłlowym, przeciwzapalnym i przeciwgorÄ…czkowym, zaliczana do grupy niesteroidowych lekĂłw przeciwzapalnych. DziaĹ‚a na zasadzie "wyĹ‚Ä…czania" (blokowania) hormonĂłw odpowiedzialnych za bĂłl i stany zapalne. Stosowany jest przy uĹ›mierzaniu bĂłlu, a takĹĽe przy leczeniu stanĂłw zapalnych takich jak: zapalenia tkanek miÄ™kkich, zapalenia mięśni, bĂłle menstruacyjne, reumatyzm, osteoporoza, artretyzm. DziaĹ‚a dĹ‚ugofalowo. Stosowany w formie tabletek bÄ…dĹş maĹ›ci do uĹĽytku zewnÄ™trznego. Jak widzisz nic dziwnego, ĹĽe Ci pomĂłgĹ‚ bo "my" wszyscy bierzemy z tej grupy (NLPZ) leki Tego jest tak wiele ĹĽe nie chce mi siÄ™ wymieniać. Wy¶wietl posty z ostatnich: Przygotowując się do zimowych wyczynów sportowych, należy pomyśleć o ogólnej kondycji organizmu. Regularne treningi, podjęte na długo przed wyjazdem, wzmocnią wytrzymałość i zagwarantują możliwość wstania z łóżka, nawet po bardzo aktywnym dniu, spędzonym na śnieżnym szaleństwie. Szczególnej uwagi wymagają przy tym stawy. Podczas dużej aktywności fizycznej ulegają one często przeciążeniom. W przypadku sportów zimowych najbardziej cierpią kolana. Jeśli już nieraz przypominały nam o swoim istnieniu, najwyższy czas je wspomóc. Ćwiczenia fizyczne na kolana doskonale uzupełni odpowiednia stawowa i jej funkcjaChrząstka stawowa to tkanka łączna, która pokrywa powierzchnie stykowe kości. Zapobiega ona ścieraniu się kości (zmniejsza tarcie, ułatwia poślizg) i absorbuje wstrząsy. Jest twarda, ale elastyczna. Tworzą ją komórki chrzęstne (chondrocyty) oraz macierz pozakomórkowa, produkowana przez te komórki. Macierz chrząstki stanowi żelowa substancja składająca się z wody (60– 80% całej masy), białek kolagenowych (60% suchej masy) oraz agregatów proteoglikanów (30% suchej masy), spośród których najważniejsze są agregaty zawierające siarczan chondroityny i kwas hialuronowy. Uwodnienie macierzy zapewniające chrząstce elastyczność spada wraz z wiekiem. Tkanka chrzęstna nie jest unaczyniona (nie posiada naczyń krwionośnych i limfatycznych) ani unerwiona. Odżywia się poprzez dyfuzję płynu międzykomórkowego z przylegającej do niej kości i dyfuzję z płynu maziowego, co znacznie ogranicza możliwości jej odbudowy i regeneracji. Dla prawidłowego odżywienia chrząstki konieczne jest zachowanie ruchu przy zastosowaniu odpowiedniego obciążenia powierzchni stawowych. Co istotne, do jej uszkodzenia dochodzi w wyniku sumowania się mikrourazów. Zespół przedwczesnego zużycia chrząstki stawowej dotyczy nie tylko sportowców i osób w podeszłym wieku, ale również wielu młodych ludzi, czego przyczyną bywa otyłość, uprawianie sportów bez wcześniejszego przygotowania motorycznego, źle lub zbyt krótko leczone kontuzje, obecność ciał obcych w stawie czy uszkodzenia więzadeł i to składnik chrząstki i płynu maziowego, który otacza powierzchnie stawowe. Jej naturalnym źródłem są krewetki, raki i kraby. Substancja ta jest dobrze przyswajalna przez tkankę chrzęstną, rozpuszcza się w wodzie i wchłania w jelicie cienkim. Powstaje z glukozy, a produkty jej przemiany biorą udział w budowie kolagenu. Sama glukozamina zatrzymuje wodę w tkankach łącznych, przez co są one giętkie i sprężyste. Na pytanie o skuteczność tej substancji ciężko udzielić jednoznacznej odpowiedzi, ponieważ istnieje wiele badań tak negujących, jak i potwierdzających jej działanie. Obrońcą glukozaminy jest produkt zarejestrowany jako lek na receptę, a leki, jak wiadomo, muszą posiadać udowodnioną i udokumentowaną skuteczność. Z kolei najnowsze długoterminowe badania, prowadzone przez kilka lat w Australii Long-term Evaluation of Glucosamine Sulphate Study (LEGS), nie potwierdzają jej zbawiennego wpływu na stawy. W odróżnieniu od pierwszych prac badawczych, w badaniach australijskich naukowców suplementacja glukozaminą nie zmniejszała bólu i nie dawała zmian w szerokości szpary stawowej w obrazie radiologicznym. Badacze nie widzą jednak przeszkód w jej stosowaniu, jeśli pacjent odczuwa korzyści i sam refunduje koszt leczenia. Decydując się na preparat glukozaminy, pamiętajmy, aby wybierać ją w postaci siarczanu, a nie chlorku, ze względu na fakt, że to właśnie siarczan glukozaminy był przedmiotem większości badań. Zwróćmy też uwagę na dawkę, preferowana wynosi 750–1500 mg dziennie. Osoby uczulone na skorupiaki powinny ponadto sprawdzać pochodzenie glukozaminy znajdującej się w danym podobnie jak glukozamina, jest składnikiem chrząstki stawowej. Związek ten dostarcza chrząstce składniki odżywcze i wodę, a jego struktura zwiększa odporność tkanki chrzęstnej na nacisk. Od stężenia chondroityny w płynie maziowym zależą właściwości mechaniczne chrząstki. Znaczne odchylenia od fizjologicznej ilości tej substancji w chrząstce stawowej mogą prowadzić do chorób reumatoidalnych. Chondroitynę ciężko znaleźć w diecie. Na potrzeby suplementacji otrzymuje się ją z chrząstki rekina lub chrząstek bydła domowego. Substancja ta łatwo się wchłania z przewodu pokarmowego, ale jej skuteczność, tak samo jak glukozaminy, jest podawana w wątpliwość. Wspomniane wyżej badania LEGS nie potwierdziły efektywności chondroityny w monosuplementacji ani też w kombinacji z glukozaminą. W jej obronie staje preparat zarejestrowany jako lek na receptę, który ma udowodnioną skuteczność. Jeśli zdecydujemy się na suplementację chondroityny, pamiętajmy, aby zażywać ją w dawce 500–1000 mg dziennie. Podsumowując metaanalizę obu opisanych związków, należy nastawić się na ich raczej niską jest podstawowym składnikiem tkanki łącznej i głównym budulcem ścięgien. Białko to charakteryzuje się bardzo wysoką odpornością na rozciąganie i urazy mechaniczne. Odpowiada za elastyczność nie tylko stawów i ścięgien, ale również skóry, co wyjaśnia tak chętne wykorzystywanie go w produktach przeciwzmarszczkowych i w medycynie estetycznej. Wyróżnia się kilka typów kolagenu, ale odnosząc się do układu ruchu, należy skupić się na typie I, występującym w ścięgnach i tkance łącznej kości, oraz typie II, ulokowanym w chrząstce stawowej. Organizm samodzielnie wytwarza kolagen, umożliwiając jego regularną wymianę, jednak wraz z wiekiem zdolność ta stopniowo się redukuje. Z przeprowadzonych badań wynika, że systematyczne fizjologiczne obciążanie stawów z zachowaniem przerw stymuluje produkcję kolagenu typu II, efekt odwrotny natomiast zaobserwowano przy ciągłym obciążaniu tkanek z natężeniem przekraczającym normy fizjologiczne. Dostarczanie kolagenu z pożywieniem jest dość trudne, ponieważ do jego najbogatszych źródeł zalicza się wywar z kurzych łapek, salceson i zniesławione parówki (te najgorsze z punktu widzenia konsumenta, a więc zawierające skóry, chrząstki itd.). Bogate w kolagen są też różnego rodzaju galaretki owocowe, ale wraz z nimi spożywa się wiele niepotrzebnej chemii, barwników i innych zbędnych substancji. Idealnym rozwiązaniem wydaje się zatem doustna suplementacja. Od razu nasuwa się pytanie o skuteczność takiej metody. Tu znów przedstawia się wiele badań. Ich wyniki są jednak bardziej obiecujące w stosunku do tych nowych dotyczących glukozaminy i chondroityny. W suplementach spotyka się różne formy kolagenu – hydrolizaty kolagenu (o małych cząsteczkach) lub kolagen niezdenaturowany (duże cząsteczki). Hydrolizaty mają zastosowanie w przypadku patologii chrząstki stawowej, gdzie dostarczanie składników odżywczych wpływających na prawidłowy metabolizm chrząstki pomaga ją chronić przed urazami, co zostało udowodnione badaniami wśród sportowców. Z kolei suplementacja niezdenaturowanych form w odpowiednio niskich dawkach wykazuje potencjalny wpływ na degenerację chrząstki stawowej w przebiegu reumatoidalnego zapaleniu stawów (RZS). Przyjmowanie większych cząsteczek ma za zadanie indukować tolerancję na antygeny, przeciwko którym organizm wytwarza autoprzeciwciała. Preparaty kolagenu występują w postaci kapsułek lub rozpuszczalnych proszków. Rozpuszczalne mają lepszą i szybszą przyswajalność, a kapsułkowe są zazwyczaj tańsze. Niezależnie od tego, jaką formę czy postać się wybierze, będzie ona przetwarzana przez układ pokarmowy. Kolagen zostanie wówczas rozłożony na aminokwasy, które mimo wszystko posłużą organizmowi do jego syntezy. Pamiętajmy, że do produkcji kolagenu niezbędna jest witamina C. Jej brak w organizmie blokuje powstawanie kolagenu, prowadząc do hialuronowy (HA)Kwas hialuronowy to mukopolisacharyd występujący we wszystkich organizmach żywych. Stanowi on budulec tkanki łącznej, którego główne zadanie polega na wiązaniu wody (1 g HA potrafi związać około 6 l wody, co oznacza, że jedna cząsteczka HA wiąże mniej więcej dwieście pięćdziesiąt cząsteczek wody). W stawach kwas hialuronowy jest składnikiem płynu maziowego, warunkuje jego lepkość i smarowność, bierze udział w dostarczaniu substancji odżywczych do chrząstki oraz pełni funkcję bufora mechanicznego, chroniącego komórki przed zgniataniem. Natura i w tym przypadku pozostaje jednak bezwzględna. Wraz z wiekiem ilość kwasu hialuronowego maleje, a jego jakość się pogarsza. Tak samo dzieje się wskutek urazów i chorób zwyrodnieniowych. Co ciekawe, do procesu degradacji kwasu hialuronowego przyczynia się również zanieczyszczenie środowiska (potwierdzają to badania przeprowadzone na mieszkańcach Śląska). Niedobór tego związku powoduje wysychanie chrząstek, prowadząc do zmniejszenia zakresu ruchu stawów. Ubytki HA można uzupełniać za pomocą diety (mięso, soja, przeróżne warzywa, w tym słodkie odmiany ziemniaków), aczkolwiek jego przyswajalność z pożywienia jest dość niska (z badań przeprowadzonych na myszach wynika, że oscyluje na poziomie 13%). Zdecydowanie większą pomoc niosą suplementy doustne i iniekcje dostawowe. Dużą szansę na poprawę kondycji stawów dają zwłaszcza te drugie. Niestety, nawet kwas hialuronowy pochodzący z iniekcji ulega w organizmie szybkiemu rozpadowi, dlatego zabiegi należy regularnie powtarzać, co wiąże się z dużymi kosztami. Jeśli chodzi o przyswajalność preparatów doustnych, sprawa się komplikuje, gdyż istnieje wiele różnych informacji na ten temat. Wszystko zależy jednak od wielkość cząsteczki. W organizmach żywych duże cząsteczki kwasu hialuronowego znajdują się zarówno na zewnątrz, jak i wewnątrz komórki. Wielkocząsteczkowa forma HA ma działanie przeciwzapalne i hamuje obumieranie komórek. Zdawać by się mogło, że właśnie ten rodzaj cząsteczek będzie najlepszy przy suplementacji. Jednakże jego przyswajalność jest dość niska – do stawów dociera zaledwie około 3,5% zażytej dawki. Dlatego też, stosując preparaty doustne zawierające wielkocząsteczkowy kwas hialuronowy, należy uzbroić się w cierpliwość. Obecnie trwają badania mające na celu zwiększenie wchłaniania tej formy HA z przewodu pokarmowego. Nadzieję budzi połączenie kwasu hialuronowego z fosfolipidami. Co się tyczy formy małocząsteczkowej, to jest ona lepiej przyswajalna, ale bywa przyczyną stanów zapalnych, a ponadto może współzawodniczyć z formą wielkocząsteczkową o receptory komórkowe i zaburzać rozwój ziołoweWśród suplementów regenerujących stawy znajdują się również preparaty na bazie naturalnych wyciągów roślinnych. Na szczególną uwagę zasługują tu owoce dzikiej róży (Rosa canina). Zawierają one galaktolipid o nazwie GOPO, który wspomaga elastyczność stawów i ma działanie przeciwzapalne, oraz witaminę C, która, jak już wspomniano, jest bardzo ważna w syntezie kolagenu. W badaniach przeprowadzonych w Kopenhadze udowodniono, że wyciągi z dzikiej róży zmniejszają bóle stawowe i sztywność poranną u pacjentów z chorobą zwyrodnieniową stawów. Temperatura powyżej 40ºC niszczy GOPO, dlatego przetwory z owoców (konfitury, herbaty) nie są skuteczne.„Twój Farmaceuta” nr 8, listopad/grudzień 2016Przeczytaj także: Badanie Czynnik reumatoidalny RF Choroba zwyrodnieniowa stawów (osteoarthritis – OA) jest jedną z najczęstszych przyczyn niepełnosprawności w populacji osób starszych. Głównym objawem OA jest ból, który często utrudnia bądź uniemożliwia pacjentowi codzienną aktywność. Ból w chorobie zwyrodnieniowej ma głównie charakter receptorowy (nocyceptywny). Wybór odpowiedniego leku i jego dawkowania zależy od stopnia nasilenia dolegliwości bólowych. Przydatne w tym celu są liczne skale kliniczne oraz drabina analgetyczna przedstawiona przez Światową Organizację Zdrowia. W zależności od natężenia bólu wyróżnia się w niej trzy stopnie określające, jakie leki należy stosować. Paracetamol i niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) stosowane miejscowo są lekami pierwszego rzutu w łagodnej chorobie zwyrodnieniowej. W przypadku utrzymywania się dolegliwości, wskazane jest zastosowanie NLPZ ogólnoustrojowo. To najczęściej podawane leki w chorobie zwyrodnieniowej o wysokiej skuteczności. Mechanizm działania polega na odwracalnym blokowaniu enzymu cyklooksygenazy (COX), która ma dwie izoformy (COX-1, COX-2). W zależności od selektywności działania NLPZ można podzielić na: nieselektywne, bardziej selektywne względem COX-2 oraz wybiórcze względem COX-2. Z selektywności COX, parametrów farmakokinetycznych oraz spektrum działań pozacyklooksygenazowych wynikają różnice w działaniu poszczególnych NLPZ oraz ich efekty niepożądane. Wszystkie wspomniane leki należą do I stopnia drabiny analgetycznej. Kolejny stopień drabiny to słabe opioidy, z których najczęściej stosowany jest tramadol. Wykazano skuteczność tego leku, szczególnie w połączeniu z paracetamolem lub deksketoprofenem w leczeniu OA. Ostatni stopień drabiny to mocne leki opioidowe, które także znajdują się w zaleceniach leczenia OA, jednak ze względu na potencjał uzależniający nie są często stosowane w tej jednostce chorobowej. Poza leczeniem miejscowym i ogólnoustrojowym można stosować iniekcje dostawowe glikokortykosteroidów oraz wiskosuplementację kwasem hialuronowym. Inne stosowane substancje to: siarczan glukozaminy, chondroityny, hydrolizaty kolagenu, diaceryna oraz ekstrakty z awokado i soi, których efektywności i skuteczności jednoznacznie nie udowodniono. Na uwagę zasługuje choroba zwyrodnieniowa stawów kręgosłupa, w której szczególnie pomocne może być okresowe stosowanie miorelaksantów. R e k l a m aPOLECAMY Przewlekłe zespoły bólowe stanowią pięć z 11 chorób, które w największym stopniu wpływają na współczynnik lat przeżytych w niepełnosprawności (Years Lived with Disability – YLD) przedstawiony przez Światową Organizację Zdrowia (World Health Organization – WHO). Zalicza się do nich chorobę zwyrodnieniową stawów (osteoarthritis – OA) oraz zespoły bólowe kręgosłupa lędźwiowego i szyjnego [1, 2]. Choroba zwyrodnieniowa stawów, po chorobach układu sercowo-naczyniowego, stanowi najistotniejszą przyczyną niesprawności u osób starszych [3]. Zgodnie z definicją charakteryzuje się obecnością zmian w metabolizmie, strukturze oraz funkcjonowaniu całego stawu i tkanek w bezpośrednim jego sąsiedztwie – zmiany chorobowe dotyczą chrząstki stawowej, podchrzęstnej tkanki kostnej, błony maziowej, a także więzadeł i sąsiadującej tkanki mięśniowej [4]. Głównym objawem OA jest ból, który nasila się podczas obciążania chorego stawu oraz pojawia po okresie spoczynku. Dolegliwości związane z chorobą często utrudniają bądź nawet uniemożliwiają pacjentowi codzienną aktywność [5]. W zaawansowanej chorobie mogą występować w spoczynku oraz wybudzać chorego ze snu. Przyjmuje się, że głównym źródłem bólu w OA jest pobudzanie receptorów (nocyceptorów) zlokalizowanych w tkankach objętych procesem chorobowym oraz obniżenie progu ich pobudliwości, tzw. ból receptorowy. Część autorów sugeruje także istnienie komponenty bólu neuropatycznego [6, 7]. W zaawansowanym stadium choroby często konieczne jest wykonanie aloplastyki chorego stawu. Należy jednak zaznaczyć, że odpowiednie leczenie zachowawcze i farmakologiczne wykazuje dobre efekty kliniczne i zawsze powinno być stosowane jako pierwsze. Zgodnie z obecną wiedzą, nie istnieje metoda, która hamuje progresję choroby lub cofa obecne już zmiany [8]. W związku z tym głównym punktem końcowym w terapii osób z OA jest zmniejszenie dolegliwości bólowych pacjentów, przyspieszenie procesu rehabilitacji i umożliwienie powrotu do aktywności fizycznej oraz opóźnienie momentu, kiedy wskazane jest wdrożenie leczenia inwazyjnego. Poprzez dołożenie starań do zmniejszenia dolegliwości bólowych lekarz może w znacznym stopniu przyczynić się do poprawy jakości życia pacjenta [9]. Leczenie OA można podzielić na cztery kategorie: niefarmakologiczne (ćwiczenia, zmniejszenie masy ciała, edukacja chorych, stosowanie ortez), farmakologiczne (leki stosowane w formie miejscowej, ogólnoustrojowej bądź iniekcji), metody alternatywne i uzupełniające (ekstrakty z awokado i soi, akupunktura, suplementacja witamin) oraz chirurgiczne ( artroskopie, osteotomie czy aloplastyki) [5]. W artykule szerzej przedstawiono metody leczenia farmakologicznego. Drabina analgetyczna Światowej Organizacji Zdrowia Większość pacjentów z OA korzysta z różnych form leczenia farmakologicznego [10]. Wybór odpowiedniego leku przeciwbólowego oraz jego dawkowanie zależy od oceny stopnia dolegliwości bólowych pacjenta. W tym celu stosuje skale kliniczne, takie jak: Verbal Rating Scale (VRS), Visual Analogue Scale (VAS) czy Numerical Rating Scale (NRS). W 1987 r. WHO opracował schemat leczenia bólu w zależności od natężenia, czyli tzw. drabinę analgetyczną. Wyróżnia się niej trzy stopnie, przy czym pierwszy oznacza występowanie słabych dolegliwości bólowych (NRS 1–4), drugi – umiarkowanych (NRS > 4–6), a trzeci – najsilniejszych (NRS > 6). W przypadku bólu zaklasyfikowanego jako pierwszy stopień drabiny stosuje się: niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), paracetamol oraz metamizol. Jeśli nie obserwuje się ustąpienia dolegliwości lub ból wyjściowo ma większe natężenie, wprowadza się leki z drugiego stopnia drabiny analgetycznej. Są to słabe opioidy, z których najczęściej stosowane są tramadol oraz nefopam. Równocześnie stosuje się leki z pierwszego stopnia drabiny, które działają synergistycznie oraz umożliwiają zmniejszenie dawek leków opioidowych. Do leków trzeciego stopnia zalicza się silne opioidy – morfinę, fentanyl, buprenorfinę, oksykodon i metadon. Leków z trzeciego stopnia nie należy łączyć z lekami z drugiego stopnia. Można natomiast rozważyć włączenie leków pierwszego stopnia. Na każdym etapie należy rozważyć dodanie leków z grupy koanelgetyków, które wzmacniają działanie przeciwbólowe. Ponadto wykazują skuteczność w leczeniu bólu neuropatycznego, którego składowa w bólu OA została wykazana [7, 11]. Szczególnie polecane połączenia leków, które istotnie zwiększają skuteczność i zmniejszają ryzyko wystąpienia działań niepożądanych, to: NLPZ z opioidem, paracetamol z opioidem, paracetamol z NLPZ oraz paracetamol z tramadolem [12]. Drabina analgetyczna i leki należące do poszczególnych stopni przedstawiono w tabeli 1. Paracetamol Paracetamol, ze względu na skuteczność i dobry profil bezpieczeństwa, jest zalecany jako lek pierwszego rzutu w przypadku OA o łagodnym nasileniu [3]. Lek ten jest pozbawiony wielu działań niepożądanych NLPZ, będąc jednocześnie tak samo efektywny w uśmierzaniu łagodnego bólu. Dzienne dawki do 4 mg są bezpieczne, jednak należy zachęcać pacjentów do stosowania najmniejszych skutecznych dawek. U dużej liczby pacjentów dawka 1 mg dwa razy dziennie ma pozytywne działanie. W zaleceniach większości towarzystw naukowych paracetamol jest zaliczany do leków pierwszego rzutu w OA. Europejska Liga Przeciwreumatyczna (European League Against Rheumatism – EULAR) zarówno w wytycznych dla stawu kolanowego, jak i biodrowego zdecydowanie rekomenduje paracetamol. W wytycznych dla OA stawów ręki poziom rekomendacji jest słabszy [13]. Także wytyczne American College of Rheumatology (ACR) dla stawu kolanowego i biodrowego określają paracetamol jako lek względnie zalecany [13]. Zgodnie z wytycznymi Osteoarthritis Research Society International (OARSI) istnieją mocne dowody naukowe na skuteczność paracetamolu w OA stawu kolanowego kolana, jednak w przypadku stawu biodrowego skuteczność może być słabsza. W przeglądzie systematycznym Nelson i wsp. [13], podsumowującym wytyczne różnych towarzystw naukowych, paracetamol jest zaklasyfikowany jako lek zalecany w OA. Należy pamiętać, że mimo ogólnego bezpieczeństwa stosowania tego związku u osób nadużywających alkohol oraz pacjentów z chorobami wątroby, paracetamol może być hepatotoksyczny. Należy pamiętać, że nie wykazuje działania przeciwzapalnego, więc jeśli przyczyną bólu jest stan zapalny, należy zastosować NLPZ. W przypadku niepowodzenia terapii paracetamolem wprowadza się NLPZ lub leki z wyższych stopni drabiny analgetycznej [14]. Leki stosowane miejscowo W większości wytycznych towarzystw naukowych dotyczących leczenia OA miejscowe stosowanie NLPZ jest uwzględnione i zalecane [13, 15]. Zgodnie z zaleceniami OARSI i EULAR dla stawu kolanowego i stawów ręki oraz American Academy of Orthopaedic Surgeons (AAOS), istnieją mocne dowody naukowe na stosowanie NLPZ miejscowo działających w OA. Najczęściej są to: ketoprofen, diklofenak czy naproksen [1, 16]. Stosowanie substancji działających miejscowo jest możliwe w przypadku okolic położonych powierzchownie, aby stężenie leku w miejscu największego bólu było odpowiednie. Szacuje się, że przy zastosowaniu miejscowym lek osiąga ok. 5% stężenia w osoczu w porównaniu z formą doustną. W związku z tym ryzyko działań niepożądanych znacznie maleje [1]. Kapsaicyna Zgodnie z dostępnymi informacjami kapsaicyna nie ma działań niepożądanych oraz nie wchodzi w interakcje z lekami, chociaż jak każdy środek stosowany miejscowo może wywołać odczyny skórne. Kapsaicyna znalazła się na liście związków i metod zalecanych w niechirurgicznym postępowaniu w OA stawu kolanowego OARSI w aktualizacji z 2014 r. [17]. Niesteroidowe leki przeciwzapalne – leki najczęściej stosowane w chorobie zwyrodnieniowej Niesteroidowe leki przeciwzapalne są lekami stosowanymi do leczenia bólu o łagodnym i umiarkowanym stopniu nasilenia. Zgodnie z danymi są to najczęściej przepisywane leki przeciwbólowe [18]. Poza działaniem przeciwbólowym istotne jest także ich działanie przeciwzapalne, ponieważ w etiologii bólu i dolegliwości w OA wykazano obecność komponenty zapalnej [19]. Choć główny mechanizm działania wszystkich NLPZ jest podobny, poszczególne leki z tej grupy wykazują różnice w parametrach farmakologicznych, zróżnicowaniu selektywności względem cyklooksygenaz oraz spektrum działań pozacyklooksygenazowych. Niesteroidowe leki przeciwzapalne wykazują lepszą skuteczność w zmniejszaniu bólu niż paracetamol, mają jednak więcej działań niepożądanych [3]. Także pomiędzy poszczególnymi lekami ryzyko wystąpienia działań niepożądanych jest różne [20]. Mechanizm działania tych leków polega na odwracalnym blokowaniu enzymu cyklooksygenazy, która odpowiada za przekształcenia kwasu arachidonowego do prostaglandyn i leukotrienów [21]. Istnieją dwie izoformy cyklooksygenaz. Cyklooksygenaza 1 (COX-1) występuje w warunkach fizjologicznych i ma korzystne działanie na układ pokarmowy, regulację przepływu krwi w nerkach i działania płytek krwi. Druga forma, cyklooksygenaza 2 (COX-2), jest wydzielana głównie w odpowiedzi na prozapalne cytokiny, a produkty przemiany kwasu arachidonowego wpływają na zwiększenie przepuszczalności naczyń, obrzęk i ból. Za działania niepożądane odpowiada głównie hamowanie COX–1 [20]. Prostaglandyny odgrywają istotną rolę w etiologii stanu zapalnego oraz nocyceptywnym odbiorze bodźców bólowych. W odniesieniu do OA udowodniono, że powstałe w wyniku działania COX prostaglandyny (głównie prostaglandyna E2) stymulują produkcję interleukiny 6 (IL-6) przez komórki tkanki kostnej, co wtórnie nasila proces zapalny [22]. Poza działaniem na cyklooksygenazy, istotne znaczenie wydaje się mieć obniżanie przez NLPZ stężenia czynnika wzrostu śródbłonka naczyniowego (vascular-endothelial growth factor – VEGF), który w zmienionej zapalnie błonie maziowej wpływa na angiogenezę i wykazuje dodatnią korelację z nasileniem progresji choroby i dolegliwości z nią związanych [23, 24]. Niesteroidowe leki przeciwzapalne wykazują zróżnicowaną selektywność względem cyklooksygenaz. Można je podzielić na: nieselektywne (działające zarówno na COX-1, jak i COX-2), bardziej selektywne względem COX-2 oraz działające wybiórczo na COX-2. Podział NLPZ z uwzględnieniem selektywności COX i stosowanych dawek przedstawiono w tabeli 2. Zgodnie z opinią i wytycznymi towarzystw medycznych, takich jak: OARSI, AAOS, ACR, dla stawu kolanowego biodrowego i stawów ręki oraz EULAR dla stawu kolanowego biodrowego i stawów ręki doustne NLPZ są skuteczne i szczególnie zalecane w chorobie zwyrodnieniowej stawów. Amerykańskie Kolegium Reumatologiczne zastrzega w rekomendacjach, że wdrożenie tych leków powinno być poprzedzone podjęciem próby leczenia paracetamolem [13]. W celu zmniejszenia ryzyka powikłań ze strony przewodu pokarmowego należy przede wszystkim wybierać wybiórcze lub preferencyjne NLPZ bądź izomery klasycznych NLPZ, takie jak np. deksketoprofen czy deksibuprofen, w najmniejszej skutecznej dawce, pamiętając o maksymalnych dawkach dobowych. Podczas jednoczesnego stosowania leków z grupy NLPZ i PPI uzyskujemy protekcję śluzówki przewodu pokarmowego. Ze względu na zwiększenie wartości pH może zmniejszać się wchłanianie NLPZ, co w konsekwencji może przekładać się na mniejszy efekt przeciwbólowy i przeciwzapalny. Nie zaleca się stosowania u pacjentów przyjmujących NLPZ jako czynnika protekcyjnego H2-blokerów, ponieważ nie zapobiegają one tworzeniu się owrzodzeń mogą natomiast maskować objawy tego uszkodzenia [13]. Do głównych działań niepożądanych NLPZ zalicza się gastrotoksyczność, nefrotoksyczność, wzrost ryzyka wystąpienia incydentów sercowo-naczyniowych. Do najczęściej stosowanych NLPZ nieselektywnych należą: ketoprofen, diklofenak oraz naproksen. Ketoprofen, poza standardowym działaniem na COX, hamuje zdolność przechodzenia leukocytów przez ścianę naczynia do miejsca stanu zapalnego oraz aktywność elastazy wydzielanej przez neutrofile. Jego przyjmowanie wiąże się ze stosunkowo dużym ryzykiem krwawień z górnego odcinkaprzewodu pokarmowego [20]. Zastępowanie leków racemicznych ich enacjomerycznie czystymi formami daje lepszy indeks terapeutyczny. Dobrym przykładem jest tutaj np.: deksketoprofen. Usunięcie z macierzystego ketoprofenu zbędnego izomera (lewoskrętnego) pozwala potencjalnie na: zastosowanie dawki 25 mg deksketoprofenu, aby osiągnąć ten sam efekt przeciwbólowy co ketoprofen 50 mg oraz możliwość zmniejszenia o połowę obciążenia metabolicznego i zmniejszenia ryzyka działań niepożądanych. Może być też stosowany w przypadku bólu ostrego przed posiłkiem. Diklofenak jest jednym z najcześciej stosowanych NLPZ w chorobie zwyrodnieniowej stawów. Podobnie jak ketoprofen hamuje zdolność przechodzenia leukocytów przez ścianę naczynia do miejsca stanu zapalnego. Naproksen również hamuje aktywność elastazy wydzielanej przez neutrofile. Wykazano, że w populacji chorych na OA stawu kolanowego, jako jeden z nielicznych nie powoduje zwiększenia ryzyka rozwoju żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej [25]. Meloksykam i nimesulid Meloksykam i nimesulid należą do grupy NLPZ bardziej selektywnych względem COX-2. Z tego względu leki te są pozbawione części działań niepożądanych nieselektywnych NLPZ. Zgodnie z danymi meloksykam jest drugim co do częstości stosowania NLPZ w Stanach Zjednoczonych w OA, reumatoidalnym zapaleniu stawów i młodzieńczym idiopatycznym zapaleniu stawów [26]. Zalicza się go do wybiórczych inhibitorów COX-2 [27]. Wykazano lepszą tolerancję meloksykamu w aspekcie powikłań z przewodu pokarmowego w porównaniu z nieselektywnymi NLPZ [28]. Zgodnie z badaniami na modelach zwierzęcych meloksykam w niskich i wysokich dawkach ma działanie chondroprotekcyjne. W wysokich zapobiega pogłębianiu się zmian w podchrzęstnej tkance kostnej [29]. Standardowa dawka w OA to 15 mg dziennie, jednak u osób starszych zaleca się stosowanie niższej dawki – 7,5 mg [18]. Możliwe jest dawkowanie raz dziennie [26]. Nimesulid Nimesulid jest kolejnym NLPZ, który może być stosowany do leczenia OA z dobrym efektem. Lek poza wpływem na COX ma także inne mechanizmy działania. Zmniejsza przyleganie neutrofilów do śródbłonka naczyń, cytoplazmatyczne stężenie metaloproteinaz oraz produkcję wolnych rodników [20]. Ponadto hamuje aktywność czynnika martwicy nowotworów oraz interleukin, ma działanie modulujące funkcje receptorów glikokortykosteroidowych i może wykazywać działanie przeciwhistaminowe [30]. Charakteryzuje się szybkim początkiem działania stosowany jest ochronnie względem degeneracji chrząstki stawowej, co jest szczególnie istotne w OA. Nimesulid jest słabo kwaśny, w związku z czym ryzyko owrzodzeń górnego odcinka przewodu pokarmowego podczas jego stosowania jest mniejsze niż przypadku NLPZ o większej kwasowości. W przypadku tego leku odsetek powikłań z przewodu pokarmowego względem innych NLPZ jest stosunkowo niewielki [3]. Nimesulid jest szczególnie wskazany w leczeniu bólu po ekstrakcji zębów, ponieważ ze względu na preferencyjne działanie względem COX-2, nie osłabia funkcji płytek krwi w znacznym stopniu, a więc ryzyko krwawienia jest mniejsze niż w przypadku stosowania innych leków z tej grupy (30). Stosowanie tego leku powinno być także rozważone w przypadku zaostrzenia reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS), gdyż nimesulid wykazuje działanie hamujące na kolagenazę (30). Lek wykazuje dużą skuteczność w leczeniu OA kręgosłupa, także ze względu na wpływ na kolagenazę oraz metaloproteinazy (30). W grupie pacjentów z chorobami układu sercowo-naczyniowego najbezpieczniejsze NLPZ to naproksen, deksketoprofen, meloksykam i nimesulid. W tabeli 3 przedstawiono schemat postępowania w przypadku pacjentów o zwiększonym ryzyku wystąpienia działań niepożądanych. U pacjentów z chorobą zwyrodnieniową stawów nie zaleca się stosowania indometacyny z uwagi na uszkadzające działanie leku na chrząstkę stawową. Spośród dostępnych NLPZ znacznym ryzykiem wystąpienia działań niepożądanych, szczególnie ze strony nerek charakteryzuje się piroksykam. Jest to lek o najdłuższym okresie półtrwania wynoszącym około 40 godzin, co powoduje, że nawet przy stosowaniu 1 raz na dobę ulega on kumulacji, czego konsekwencją może być uszkodzenie nerek. Dość długie okresy półtrwania posiadają też: naproksen 12-15 h oraz meloksykam 20 h. NLPZ o długim okresie półtrwania nie zaleca się u pacjentów powyżej 65 roku życia, gdyż jest to grupa pacjentów o najwyższym ryzyku wystąpienia działań niepożądanych związanych z długotrwałą supresją wytwarzania endogennych prostanoidów. Im krótszy okres półtrwania (T1/2) tym krótszy czas zahamowania syntezy prostanoidów o działaniu cytoprotekcyjnym w przewodzie pokarmowym, nerkach i układzie krążenia. Dlatego leki z krótkim okres półtrwania uważa się za bezpieczniejsze. Okresy półtrwania (T½) wybranych NLPZ przedstawia tabela 4. U pacjentów, szczególnie w przypadkach gdy mamy do czynienia z bólem ostrym niezwykle istotnym parametrem, który powinien decydować o wyborze leku, jest czas po jakim od jego podania pojawia się efekt przeciwbólowy. Im szybciej lek rozpoczyna swoje działanie, tym lepiej. Równocześnie warto pamiętać, że im dłuższy okres pojawienia się efektu analgetycznego, tym wyższe ryzyko przyjęcia przez pacjenta wyższych dawek leku, co ma szczególne znaczenie w przypadku NLPZ dostępnych bez recepty. Tmax wybranych NLPZ pokazuje tabela 5. Słabe opioidy Tramadol jest lekiem zaliczanym do grupy słabych opioidów. Działa ośrodkowo jako agonista receptorów mi, kappa i delta. Hamuje także wychwyt zwrotny serotoniny i noradrenaliny w synapsach zstępującego przewodzenia bólu rdzenia kręgowego. W formie doustnej działa ok. pięciu razy słabiej niż morfina podana doustnie. Zgodnie z wytycznymi AAOS stosowanie tramadolu jest skuteczne i zasadne w OA. Także zalecenia ACR dla stawu kolanowego, biodrowego i stawów ręki uwzględniają w wytycznych stosowanie tramadolu. Zgodnie z przeglądem systematycznym podsumowującym wytyczne licznych towarzystw medycznych, tramadol jest lekiem rekomendowanym w leczeniu OA [13]. Decyzja o włączeniu leku zapada zwykle, kiedy działanie doustnych NLPZ jest niewystarczające lub ból uległ nasileniu. Terapia tramadolem często jest łączona z paracetamolem. Wykazano, że takie połączenie leków przyspiesza rozpoczęcie działania przeciwbólowego i wydłuża je [30]. Umożliwia także zmniejszenie dawek tych leków. Wykazano skuteczność działania tramadolu z paracetamolem w OA opornym na NLPZ i w nagłych zaostrzeniach bólu [30, 31]. W ostatnim czasie coraz powszechniej stosowane jest połączenie tramadolu z deksketoprofenem (niesteroidowy lek przeciwzapalny). W chwili obecnej na rynku dostępny jest jeden preparat łączący oba leki (Skudexa). Lek jest zarejestrowany do leczenia bólu od umiarkowanego do ciężkiego, w tym do bólu pooperacyjnego. Zgodnie z badaniami, ma szybki początek działania, długi okres półtrwania i dobry profil bezpieczeństwa [33]. Wykazuje skuteczność w leczeniu bólu somatycznego i trzewnego [33]. Na uwagę zasługuje fakt, że takie połączenie substancji pozwala na hamowanie bólu na różnych poziomach: NLZP wykazuje obwodowe i ośrodkowe działanie przeciwzapalne i przeciwbólowe, a słaby opioid hamuje przewodzenie bólu na poziomie zstępującego układu przewodzenia bólu rdzenia kręgowego [33][34]. Zgodnie z badaniami, połączenie 75 mg tramadolu i 25 mg ketoprofenu jest skuteczniejsze w uśmierzaniu bólu niż stosowanie osobno 100 mg tramadolu lub 25 mg deksketoprofenu [35]. Silne opioidy Silne leki opioidowe (wymienione w tabeli 1) są jedną z metod leczenia nasilonego bólu w chorobie zwyrodnieniowej stawów. Ze względu na swój potencjał uzależniający można je wprowadzić dopiero wtedy, gdy inne formy leczenia farmakologicznego okazują się nieskuteczne. Terapię zaczyna się od minimalnych dawek, stale monitorując pacjenta. Szczególną uwagę należy zachować w grupie osób starszych, ponieważ leki te zwiększają ryzyko upadków [5]. Stosowanie leków opioidowych znajduje uzasadnienie w wytycznych OARSI, ACR dla stawu kolanowego i biodrowego oraz EULAR dla stawu kolanowego i stawów ręki. Zgodnie z zaleceniami AAOS dowody na zasadność stosowania tych leków w OA są niejednoznaczne [13]. Inne metody leczenia choroby zwyrodnieniowej Glikokortykosteroidy w iniekcjach dostawowych Mogą być podawane łącznie z lekami przeciwbólowymi, np. lidokainą [5]. Nie zaleca się stosowania steroidów więcej niż 3–4 razy do roku [32]. Uznaje się, że efekt działania leków utrzymuje się 4–8 tygodni [5]. Wytyczne towarzystw medycznych generalnie rekomendują steroidy jako leki w OA, głównie stawu kolanowego i biodrowego, jednak nie są to mocne rekomendacje [13]. Wiskosuplementacja Wiskosuplementacja z wykorzystaniem preparatów kwasu hialuronowego jest stosunkowo nową metodą miejscowego leczenia choroby zwyrodnieniowej stawów. Ze względu na dobry profil bezpieczeństwa i łatwość aplikacji jest coraz częściej wykorzystywana jako alternatywa lub wzbogacenie klasycznych terapii zachowawczych. Sugeruje się, że poprzez zmniejszenie dolegliwości bólowych pozwala na zredukowanie dawek leków przeciwbólowych, zarówno niesteroidowych, jak i opioidowych oraz opóźnia moment, kiedy konieczne jest wykonanie operacji wymiany chorego stawu lub wdrożenie innych procedur operacyjnych [33]. Stosowanie kwasu hialuronowego znajduje się w rekomendacjach OARSI oraz EULAR [13]. Symptomatic slow acting drugs in osteoarthritis (SYSADOA) Do leków z grupy SYSADOA (symptomatic slow acting drugs in osteoarthritis) zalicza się siarczan glukozaminy, chondroityny, hydrolizaty kolagenu, diacerynę oraz ekstrakty z awokado i soi. Zaleca się ich długotrwałe stosowane. Leki te wykazują synergizm działania z lekami anelgetycznymi [32]. Leczenie choroby zwyrodnieniowej stawów kręgosłupa Zespół bólowy dolnego odcinka kręgosłupa jest jedną z najczęstszych dolegliwości w populacji osób dorosłych w Stanach Zjednoczonych. Ryzyko wystąpienia w ciągu całego życia wynosi ok. 84% [34]. Najczęstsze przyczyny to: choroby krążka międzykręgowego, zmiany zwyrodnieniowe w stawach międzykręgowych oraz krzyżowo-biodrowych. W aspekcie leczenia farmakologicznego OA kręgosłupa leczy się podobnie do OA stawów obwodowych. W związku z tym powszechnie stosuje się paracetamol, NLPZ oraz leki opioidowe. Jedynym wyjątkiem jest częste stosowanie leków z grupy miorelaksantów w okresie zaostrzenia dolegliwości bólowych. Wykazano ich skuteczność w zniesieniu napięcia mięśni przykręgosłupowych i zmniejszenia dolegliwości bólowych w zespołach bólowych dolnego odcinka kręgosłupa, bez względu na etiologię. Nie ma jednak wystarczających dowodów na skuteczność stałego przyjmowania miorelaksantów [35, 36]. Podsumowanie Choroba zwyrodnieniowa stawów jest jednym z największych problemów współczesnej medycyny. Na chwilę obecną nie istnieje lek hamujący progresję choroby lub cofający istniejące już zmiany. W związku z tym częstym końcowym etapem leczenia są aloplastyki stawów. Leczenie farmakologiczne jest ukierunkowane na zmniejszenie dolegliwości bólowych pacjentów, przyspieszenie procesu rehabilitacji, umożliwienie powrotu do aktywności fizycznej oraz opóźnienie momentu, kiedy wskazane jest wdrożenie leczenia inwazyjnego, czyli przede wszystkim poprawienie jakości życia chorego. W celu osiągnięcia tych założeń stosuje się wiele substancji leczniczych: od paracetamolu i środków stosowanych miejscowo po niesteroidowe leki przeciwzapalne ogólnoustrojowo do słabych i silnych opioidów. Na każdym etapie można rozważyć włączenie koanalgetyków. Ostateczny wybór leczenia zależy od nasilenia bólu, chorób współistniejących i preferencji pacjenta.

wstrzykiwanie kolagenu w staw biodrowy